Ngành Giấy là một trong 5 ngành công nghiệp có mức độ tiêu thụ năng lượng lớn trên thế giới, tỷ trọng sử dụng chiếm tới 4% năng lượng toàn cầu mỗi năm. Do mức độ tiêu thụ năng lượng lớn như vậy, nên việc giảm tiêu hao nhiên liệu tương ứng cũng đặt ra thách thức vô cùng lớn.
Cơ hội và thách thức của ngành Giấy Việt Nam
Hiện nay, các nguồn nhiên liệu chính được sử dụng trên toàn cầu chia thành 3 nhóm, gồm: Nhiên liệu hóa thạch như than đá, dầu, gas; nhiên liệu biomass và nhiệt/điện.
Theo số liệu thống kê, than và biomass đều chiếm tỷ trọng 40% tại thị trường châu Á; tại các quốc gia thuộc vùng lãnh thổ châu Âu, châu Mỹ và châu Úc thì dầu, gas và điện là các nguồn nhiên liệu được ưa chuộng hơn hết, chiếm tỷ trọng từ 25% - 65%, trong khi đó, nhiên liệu sinh khối chỉ chiếm khoảng 15% trong tổng cơ cấu (Nguồn: atiofny.com).
Trong những năm gần đây, tại Việt Nam, biomass là nguồn nhiên liệu chính phục vụ cho hoạt động sản xuất của ngành Giấy và chiếm khoảng 45%, tiếp theo đó là than đá chiếm 30%, còn lại là các nhiên liệu khác như dầu, khí đốt,… Điều này chứng tỏ, cơ cấu năng lượng trên thế giới nói chung và tại Việt Nam nói riêng đang có sự chuyển dịch.
Thời gian qua, chuỗi cung ứng nhiên liệu trên toàn cầu liên tục gặp thách thức. Nền kinh tế Việt Nam đang phát triển với tốc độ cao, kéo theo đó là sự gia tăng mạnh mẽ nhu cầu về năng lượng. Đây là vấn đề đang đặt ra những thách thức rất lớn khi mà các nguồn năng lượng sơ cấp như than đá, dầu khí… đang cạn kiệt, không đủ cho nhu cầu trong nước. Trong khi đó, các nguồn nhiên liệu được sử dụng trong ngành công nghiệp Giấy hiện nay chủ yếu vẫn bao gồm than đá, gas, dầu,…
Sau khi các quốc gia vừa bước vào giai đoạn bình thường mới sau đại dịch Covid-19, thì gần đây, xung đột giữa Nga - Ukraine đã đẩy giá dầu và nhiều loại nguyên, nhiên liệu tiếp tục tăng vọt khiến chi phí xuất - nhập khẩu trở thành gánh nặng vượt quá sức chịu đựng của nhiều doanh nghiệp.
Bên cạnh chi phí mua nhiên liệu, doanh nghiệp phải chi trả hàng loạt các chi phí khác trong vận hành. Vấn đề đau đầu hơn mà các doanh nghiệp phải đối mặt chính là phải tiêu tốn khoảng chi phí cực kỳ lớn cho việc xử lý lượng rác thải khổng lồ mỗi ngày từ nhà máy sản xuất.
Trong thời gian gần đây, những thông tin về xu hướng chuyển đổi nhiên liệu đang xuất hiện khắp các kênh truyền thông. Đây là vấn đề được các quốc gia trên toàn cầu đặc biệt quan tâm và muốn đẩy mạnh thực hiện. Chỉ riêng Việt Nam đã đưa ra cam kết đạt mục tiêu Net Zero vào năm 2050 tại Hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc năm 2021 (COP26).
Đặc biệt, các quy định về phát triển kinh tế tuần hoàn được định nghĩa trong Luật Bảo vệ môi trường là “mô hình kinh tế trong đó các hoạt động thiết kế, sản xuất, tiêu dùng và dịch vụ nhằm giảm khai thác nguyên liệu, vật liệu, kéo dài vòng đời sản phẩm, hạn chế chất thải phát sinh và giảm thiểu tác động xấu đến môi trường”.
Theo Thông tư số 24/2017/TT-BCT của Bộ Công Thương về Định mức tiêu thụ năng lượng (SEC) trong ngành Giấy Việt Nam, cơ sở sản xuất sản phẩm giấy phải đảm bảo suất tiêu hao năng lượng không vượt quá định mức tiêu hao năng lượng theo quy định.
Cụ thể giai đoạn từ năm 2021 đến năm 2025 như sau:
Cơ cấu định mức tiêu hao năng lượng giữa các lĩnh vực trong ngành Giấy
Thông tư còn đề cập đến việc lập và thực hiện các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng trong sản xuất giấy phải tận dụng tối đa các giải pháp quản lý và công nghệ; khuyến khích các cơ sở sản xuất giấy áp dụng các tiêu chuẩn quản lý năng lượng tiên tiến và áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng trong sản xuất giấy.
Cơ hội nào cho biomass trong ngành Giấy Việt Nam?
Việt Nam là nước có nền nông nghiệp phát triển lâu đời. Các phế phẩm từ nông nghiệp tương đối đa dạng và có đủ khả năng trở thành nguồn nhiên liệu chính tạo ra năng lượng cung cấp cho nhà máy giấy. Các loại nhiên liệu chủ yếu cho sản xuất giấy như trấu rời, trấu viên, củi băm, vỏ dừa, bã mía,… còn tùy thuộc vào đặc tính nông nghiệp của mỗi vùng miền mà phân bổ nhiên liệu khác nhau.
Ngoài ra, lượng rác thải từ các nhà máy giấy có thể lên đến hàng trăm tấn mỗi ngày là con số khổng lồ, tạo nên áp lực nặng nề đối với môi trường, nhưng lại là một cơ hội mới cho ngành Giấy nếu có giải pháp và công nghệ thích hợp cho biomass. Các nguồn nhiên liệu gọi chung là Biomass này giúp cắt giảm 70% khí CO2 và 30% các khí thải độc hại khác. Bên cạnh đó, nếu biết cách tận dụng tốt, rác và bùn thải từ sản xuất giấy, có thể chuyển đổi thành năng lượng hữu ích, giúp giảm từ 10 - 15% chi phí năng lượng.
Chuyển đổi nhiên liệu hiệu quả
Bên cạnh các phương pháp sử dụng năng lượng tiết kiệm, các doanh nghiệp đã áp dụng công nghệ tiên tiến nhằm chuyển đổi nhiên liệu hiệu quả - cải thiện hiệu suất nhiệt và tăng cường sử dụng nhiên liệu phát thải thấp để giảm lượng khí thải ô nhiễm.
Tại Hội thảo Kỹ thuật ngành Công nghiệp giấy Việt Nam 2022 diễn ra vào 22 - 23/9/2022, Công ty Cổ phần Mạc Tích - một trong những doanh nghiệp Việt Nam chuyên cung cấp các giải pháp năng lượng đã trình bày các nội dung liên quan đến sử dụng năng lượng hiệu quả.
Theo đó, để sử dụng năng lượng hiệu quả, cần nắm rõ các nguyên nhân gây ảnh hưởng trong quá trình sử dụng là do thất thoát năng lượng trong quá trình vận hành và không tận dụng được nguồn nhiên liệu triệt để. Từ đó, phải đề ra các giải pháp chiến lược phù hợp với tình hình hiện tại của doanh nghiệp, như: Sử dụng các thiết bị phụ trợ để bảo ôn cách nhiệt, hạn chế tình trạng tỏa nhiệt ra môi trường bên ngoài; Điều chỉnh chế độ khi vận hành và kiểm tra tình trạng hoạt động của các thiết bị nhằm kiểm soát việc đốt cháy nhiên liệu như nhiệt độ buồng đốt, độ ẩm nhiên liệu, nồng độ Oxi trong lò, phân phối nhiên liệu và thời gian lưu khói.
Công ty Cổ phần Mạc Tích đã đề cập đến giải pháp công nghệ chuyển đổi từ sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang Biomass và Rác thải tạo Hơi - Nhiệt - Điện cho ngành công nghiệp giấy. Bài toán áp dụng công nghệ chuyển đổi nhiên liệu đã được thực hiện và cho thấy hiệu quả với chi phí tiết kiệm được 1 năm lên đến hàng tỷ đồng.
Dựa trên cùng một lượng nhiệt cung cấp, nhiên liệu Biomass có chi phí rẻ hơn từ 30 - 80% so với các loại nhiên liệu như dầu DO, các loại khí gas như LPG, và điện. Các chi phí phải chi trả cho việc xử lý rác thải tại nhà máy cũng được cắt giảm.
Kết hợp giữa việc chọn lựa nguồn nhiên liệu phù hợp nhằm tối ưu chi phí đầu vào, công nghệ giúp giảm tiêu thụ nhiên liệu và làm tăng hiệu suất lò hơi. Công nghệ hiện đại và đa dạng có thể đốt được đa nhiên liệu, giúp cho các doanh nghiệp trong ngành Giấy có thêm nhiều sự lựa chọn phù hợp, như: Chuyển đổi rác thải thành năng lượng (WTE), Thu hồi nhiệt thải (HRSG) và kết hợp đồng thời tạo ra nhiệt - điện (Co-generation).
Theo ThS. Nguyễn Tống Phương
